Arapçada, fiilin başlıca üç kalıbı vardır:
1-Geçmiş zaman = mazi
2-Şimdiki, Geniş ve Gelecek zaman = muzari
3-Emir
1-MAZİ FİİL: Bir işin geçmişte yapıldığını veya olduğunu, kesin olarak bildirir.
Gitti ذهب öldü مات okudu قرأ
Arapçada mazi siygası, Türkçedeki dili geçmiş ve mişli geçmiş kipleri karşılığıdır.
Mazi Fiilin Çekimi
Gaib Gaibe Muhatab Muhataba
Cemi كتبتن كتبتم كتبن كتبوا
Tensiye كتبنا كتبتما كتبتما كتبتا كتبا
Müfret كتبت كتبت كتبت كتبت كتب
Mazi fiilin olumsuzu
1-Mazinin olumsuzu ما İle yapılır.
Ahmet gelmedi ماجاء احمد
2- لا İle olumsuz yapılan maziler gereklilik de ifade eder.
Onu görmemem gerekir. لارأيته
2-MUZARİ FİİL: Bir işin yapılmakta olduğunu veya yapılacağını gösterir. Hem şimdiki zamanı hem de geniş zamanı ifade eder.
Gider,gidiyor يذهب ölür,ölüyor يموت okur,okuyor يقرأ
Muzari Fiilin Çekimi
Gaib Gaibe Muhatab Muhataba
Cemi تكتبن تكتبون يكتبن يكتبون
Tensiye نكتب تكتبان تكتبان تكتبان يكتبان
Müfret اكتب تكتبين تكتب تكتب يكتب
Muzari fiilin olumsuzu (Şimdiki zamanın-Geniş ve gelecek zamanın olumsuzu)
1-Muzari fiilin evveline ما gelince Nefy-i hal (şimdiki zamanın olumsuzu) meydana gelir.
Okumuyor ما يقرأ
2-Muzari fiilin evveline لا gelince Nefy-i istikbal (gelecek ve geniş zamanın olumsuzu) meydana gelir.
Sormaz, sormayacak لايسأل
Not: Çok defa ما ile لا birbirlerinin yerine kullanılmakta
3-Muzari fiilin evveline لن gelince, Nefy-i istikbal (gelecek zamanın olumsuzu) meydana gelir. Muzari fiilin sonu da mensub olur.
Gitmeyecek لن يذهب
4-Muzari fiilin evveline لم gelince, geçmiş zamanın olumsuzu meydana gelir. Muzari fiilin sonu da cezm olur.
İşitmedi لم يسمع (ما سمع)
Not: لم İle yapılan menfi ما getirmekle yapılan menfiden daha kuvvetlidir.
5-Muzari fiilin evveline لما gelince, geçmiş zamanın olumsuzu meydana gelir. Muzari fiilin sonu da cezm olur. İşin henüz olmadığını (olumsuz durumun süregeldiğini) anlatır.
Ali bir kitap satın aldı, henüz okumadı اشترى على كتابا ولما يقرأه
6-Muzari fiilin evveline bir işin olmamasını istemek için emir لا sı getirilir. Muzari fiilin sonu da cezm olur.
Kitabı okuma لاتقرأ الكتاب
3-EMİR FİİLLER: Bir işin yapılmasını veya olmasını emretmek için kullanılır.
Git اذهب öl مت oku اقرأ
Emir Fiilin Çekimi
Muhatab Muhataba
Cemi اذهبن اذهبوا
Tensiye اذهبا اذهبا
Müfret اذهبى اذهب
4-İSMİ FAİL: Fiilden türeyip, bir işi yapanı gösteren kelimeye ismi fail denir. Sülasi mücerret (üç harfli) bir fiilin ismi faili, فاعل vezninde olur.
yazıcı كاتب ß yazdı كتب
öldüren قاتل ß öldürdü قتل
açan فاتح ß açtı فتح
Diğer fiillerin ismi failleri şöyle yapılır: Muzari fiilin başındaki muzarilik harfi atılıp yerine ötreli bir mim harfi getirilir.
حاسب يحاسب محاسب
Not: ismi fail, bazen, isim olarak kullanılır.
Öğretici, Öğretmen معلم ß öğretmek علم
Sürücü, şöför سائق ß sürmek ساق
5-MALUM VE MECHUL FİİLLER (Etgen ve Edilgen Fiiller)
Faili anılan fiil etkendir.
Öğrenci kapıyı açtı فتح الطالب الباب cümlesindeki فتح fiilinin faili olan الطالب anılmıştır, dolayısıyla فتح Fiili etkendir. Arapçada etken fiile malum fiil denir.
Faili anılmayan fiil edilgendir.
Kapı açıldı الباب فتح cümlesinde ise, فتح fiilini işleyen anılmamıştır. dolayısıyla فتح Fiili edilgendir. Arapçada edilgen fiile mechul fiil denir.
Mazi kalıbındaki malum bir fiili mechul yapmak için, sondan bir önceki harf kesre ile, diğer harekeli harfler ise zamme ile harekelenir. Son harfe dokunulmaz.
yazıldı كتب ß yazdı كتب
düzenlendi رتب ß düzenledi رتب
öğrenildi تعلم ß öğrendi تعلم
çıkarıldı استخرج ß çıkardı استخرج
Muzari kalıbındaki malum bir fiili mechul yapmak için, ilk harfi zamme ile, sondan bir önceki harfi ise fetha ile harekelenir.
yazılır يكتب ß yazar يكتب
düzenlenir يرتب ß düzenler يرتب
öğrenilir يتعلم ß öğrenir يتعلم
çıkarılır يستخرج ß çıkarır يستخرج
6-FİİLLERİN BÖLÜMLERİ (Aksamusseba ): Fiiller, kök harflerinin cinsine göre bölümlere ayrılır. Bu şöyle gösterilir.
………………………………FİİL………………………………
İLLETLİ SAHİH
(Kök harflerinden biri veya ikisi) (Kök harflerinden hiçbirisi)
illetli harf olan fiil illet harfi olmayan fiil
………………………………………………… ………………………………
7-Lefif 6-Nakıs 5-Ecvef 4-Misal 3-Muzaaf 2-Mehmüz 1-Salim
Fiil, kökünü meydana getiren harflerin cinsi bakımından böyle 7 bölümde incelendiği için, bu yedi bölüme “el-Aksamu’s-Seb’a” denir.
1-Salim Fiil: Kökünü teşkil eden harfler içinde hemze veya illet harfi bulunmayan, aynı harften de iki tane bulunmayan fiildir.
Sevindi فرح
2-Mehmüz Fiil: Kökünü teşkil eden harflerden biri hemze olan fiildir.
Okudu قرأ sordu سأل izin verdi اذن
3-Muzaaf Fiil: Kökünü teşkil eden harflerden ikisi aynı olan fiildir.
Serpti رش Uzattı مد yardı شق
4-Misal Fiil: Kök harflerinin ilki vav yahut ya olan fiildir.
Buldu وجد gerekti وجب uyandı يقظ
5-Ecvef Fiil: Kökünü teşkil eden harflerden ortadaki harf illet harfi (ا و ى ) olan fiildir.
Der يقول dedi قال yürür يسير yürüdü سار
6-Nakıs Fiil: Kök harflerinden sonuncusu illet harflerinden biri olan fiildir.
Korktu خشى çağırdı, dua etti دعا
7-Lefif Fiil: Lefif fiilin 2 harfi birden illetlidir. Bu iki illet harfi bitişik olursa o fiil makrun lefif, ayrı olursa mefruk lefif’dir.
Makrun Lefif: dürdü طوى Mefruk Lefif: korudu وقى
7-NAKIS FİİLLER (Kane ve Benzerleri): Nakıs fiiller isim ve haber alırlar. Bunlara genel olarak kane ve benzerleri denir.
Allah her şeyi bilen, her şeyden haberi olandır. كان الله عليما خبيرا
Bunlar, anlamlarının tam ortaya çıkması için tek başına isimleri yeterli olmayıp habere ihtiyaç gösterirler. Nakıs fiiller denilmesinin sebebi de budur.
Bunlar isim cümlesinin başına gelerek Mübtedayı merfu, haberi de mansub okuturlar.
1- كان “idi, oldu, olmak, ol” anlamlarına gelir.
Ahmet zengin idi كان احمد غنيا Ahmet zengindir احمد غنى
Hasta uyuyordu كان المريض نائما
2- صار “oldu, dönüştü” anlamını ifade eder. Bir durumdan başka bir duruma dönüşmeyi belirtir.
Un ekmek oldu صار الدقيق خبزا
3- اصبح nitelediği ismin belirtilen sıfata sabah vaktinde sahip olduğunu gösterir.
Adam (sabah vakti) hasta oldu اصبح الرجل مريضا Adam hastadır الرجل مريض
4- امسى nitelediği ismin belirtilen sıfata akşam vakti sahip olduğunu belirtir.
Tüccar (akşam vakti) iflas etti امسى التاجر مفلسا
5- اضحى nitelediği ismin belirtilen sıfata kuşluk vaktinde sahip olduğunu gösterir.
İşçi (kuşluk vakti) yoruldu اضحى العامل متعبا
6- ظل nitelediği ismin belirtilen sıfata sahip olarak devam ettiğini belirtir.
Cadde kalabalıklaştı ظل الشارع مزدحما
7- بات nitelediği ismin belirtilen sıfata gece sahip olduğunu, o şekilde gecelediğini belirtir.
Hasta geceyi kıvranarak geçirdi بات المريض متألما
Not: Bu beş fil genel olarak “oldu” diye tercüme edilir. Ancak bu olmanın zamanı fiile göre değişir.
8- ليس “değildir, hayır” anlamındadır.
Mü’min zalim değildir ليس المؤمن ظالما
8-HABERİ MUZARİ FİİL OLAN NAKIS FİİLLER (Kade ve Benzerleri)
كاد soyundan olanlar, önüne geldikleri isim cümlesindeki mübtedayı isim kılarak merfu bırakır, haberi ise kendilerinin haberi kılar ve mansub yaparlar, şu kadar var ki, haber, daima muzari fiil ile başlayan fiil cümlesi olur. Bunlarında anlamları sadece merfu isimleriyle tamam olmaz ve habere ihtiyaç gösterir.
كاد soyundan olan bu nakıs fiiller 3 çeşittir: Murakabe (yakınlık), Reca (ümit) ve Şuru (başlama) Fiilleri
a)Murakabe (yakınlık) fiilleri: Haberde belirtilen şeyin meydana gelmesinin yakın olduğunu bildirirler. Bunlar: كرب اوشك كاد fiilleridir.
Yaprak nerede ise düşecek كاد الورق يسقط
Mal nerede ise tükenecek اوشك المال ينفد
Su nerede ise donacak كرب الماء يجمد
b)Reca (ümit) fiilleri: Haberde belirtilen şeyin meydana gelmesinin umulduğunu bildirirler.
Bunlar: اخلولق عسى حرى fiilleridir.
Umulur ki Rabbiniz size merhamet eder عسى ربكم ان يرحمكم
Umulur ki hasta iyileşir حرى المريض ان يبرأ
Umulur ki kar yağar اخلولق الثلج ان ينزل
c)Şuru (başlama) Fiilleri: Haberde bildirilen işe başlandığını bildirirler. Bunlar: اقبل علق اخذ جعل
هب ابتدأ قام انبرى شرع أنشأ طفقfiilleridir.
Çocuk ağlamaya başladı أخذ الولد يبكى
Çocuk okumaya başladı شرع الطالب يقرأ
Çocuk haykırmaya başladı جعل المجنون يصرخ
9- MEDH (ÖĞME) VE ZEM (YERME) FİİLLERİ (Ni’me ve Bi’se)
Arapçada, öğme için نعم , yerme için de بئس donmuş fiilleri kullanılır. Bu donmuş fiillerden sonra merfu iki isim bulunur.
Halid iyi hocadır نعم الاستاذ خالد
Cümlesindeki نعم donmuş bir fiildir. Yalnız mazi sıygası vardır. الاستاذ cümlede faildir, merfudur. İkinci isim, yani خالد kelimesine mahsus denir, o da merfudur.
Mahsus, misalde görüldüğü gibi, fiilden daha sonra gelirse, ya mahfuz bir mübtedanın haberidir (mahfuz mübtedanın takdiri الممدوح veya المذموم olur) veya kendisi, geriye bırakılmış mübtedadır (muahhar mübtedadır), haberi de kendinden önceki cümledir. Yani, cümledeki mahsus kelime mübteda olunca, cümle aslında şöyle olabilir.
Halid iyi hocadır خالد نعم الأستاذ
Fail fiil mübteda
Haber
Not: Öğme ve yerme için kullanılan نعم ve بئس donmuş fiillerin müennesleri نعمت ve بئست dir.
Kayıtlar
Comments :
Yorum Gönder